In een artikel gepubliceerd in “Le Monde” geloven twee politicologen dat er een instrument beschikbaar is om de wens van de Franse president te vervullen om een grote raadpleging over de toekomst van Europa te organiseren: de “deliberatieve peiling”.
Opinie column. Op 26 september herhaalde de Franse president aan de Sorbonne zijn belofte om een grote raadpleging over de toekomst van Europa te organiseren. Hoewel de Europese regeringen weten dat ze inzicht moeten krijgen in wat hun volkeren willen voor Europa, is het onwaarschijnlijk dat ze allemaal het voorstel van de heer Macron zullen steunen.
Kunnen ze ervan worden overtuigd dat een burgerraadpleging meer kan zijn dan een publiciteitsstunt die averechts kan werken of een truc om een bepaalde visie op Europa te promoten? Met zijn jarenlange ervaring in deliberatieve democratie weten we nu hoe de heer Macron zijn collega’s kan overtuigen om burgers in heel Europa echt te raadplegen.
De vele dilemma’s waarmee de EU wordt geconfronteerd, zijn niet alleen technische keuzes die door deskundigen moeten worden gemaakt. Het gaat om waardekeuzes die de belangen en zorgen van het publiek weerspiegelen. De EU is lange tijd gezien als een project voor technocraten. Hoe kunnen we EU-kwesties beter verbinden met het publiek? Hoe kunnen burgers complexe problemen begrijpen en een nuttige bijdrage leveren aan het besluitvormingsproces zonder dat regeringen bang hoeven te zijn dat ze van hun soevereiniteit worden beroofd?
Als je gewoon burgers raadpleegt, zijn de antwoorden niet representatief: alleen degenen die heel sterk voor of tegen Europa (of de lobbyisten) zijn, spreken zich uit. Als je kleine groepen burgers raadpleegt, via consensusconferenties, focusgroepen of burgerjury’s, krijg je steekproeven die te klein zijn om statistisch significant te zijn. Als je conventionele opiniepeilingen houdt, krijg je alleen maar een vereenvoudigde weergave van de laatste krantenkoppen.
“Rationele onwetendheid
De sociale wetenschap toont aan dat de meeste mensen de meeste beleidskwesties “rationeel negeren”. Als ik maar één stem heb tussen miljoenen, waarom zou ik dan veel tijd en moeite besteden aan het bestuderen van de fijne kneepjes van de argumenten voor en tegen een verre Europese Unie? Het is rationeler om me te concentreren op mijn gezin en de gebieden waarop ik actie kan ondernemen.
Dit is waar een methode zoals de “deliberatieve peiling” kan helpen, een methode die in zevenentwintig landen over de hele wereld is uitgeprobeerd (maar nog nooit in Frankrijk). Deliberatieve peiling is ontworpen om de volgende vraag te beantwoorden: wat denken mensen over een collectieve kwestie onder de juiste omstandigheden van debat?
Het idee is eenvoudig: je bevraagt een representatieve steekproef van de bevolking, voor en nadat ze de kans hebben gehad om diepgaand te beraadslagen over een bepaald onderwerp. Het succes van de operatie hangt dus af van de kwaliteit van de steekproef en het diepgaande debat.
Dit houdt in dat er evenwichtige documentatie moet worden verstrekt die de voor- en nadelen van de verschillende opties op tafel laat zien. Het vereist ook het gebruik van getrainde moderatoren om discussies te faciliteren tussen de steekproeven, willekeurig verdeeld in kleine groepen van twaalf tot vijftien personen, afwisselend discussies in kleine comités en plenaire sessies met experts en besluitvormers die niet ex cathedra spreken, maar alleen de vragen van elke groep beantwoorden. Deze experts en vertegenwoordigers vertegenwoordigen de verschillende aanwezige standpunten.
De bevolking van de EU in één kamer
De meningen van de op deze manier geraadpleegde bevolking worden verzameld door middel van een diepgaande vragenlijst die voor en na de beraadslagingen wordt voorgelegd. De vragenlijst behandelt zowel de grote strategische keuzes als meer specifieke aspecten die duidelijk maken waarom mensen de grote opties die hen worden voorgelegd al dan niet steunen.
Deze methode zou het mogelijk maken om de bevolking van de hele EU in één ruimte onder te brengen onder omstandigheden die hen echt in staat stellen om samen na te denken over hun toekomst. Het zou ons in staat stellen te begrijpen hoe deze meningen evolueren na beraadslaging en waarom. Het zou regeringen richting en prioriteiten geven, in plaats van gesloten aanbevelingen die regeringen alleen maar kunnen overnemen of verwerpen.
Dit proces is al in honderdzeven gevallen toegepast. Het heeft geleid tot het besluit van Texas om zwaar te investeren in windenergie. Het heeft geleid tot beslissingen over kernenergie in Japan, grondwetswijzigingen in Mongolië, desegregatie van Roma-scholen in Bulgarije en vele andere beleidsveranderingen over complexe kwesties op zes continenten.
Alle standpunten over Europa samenbrengen
Kan dit op Europese schaal worden toegepast? Wat misschien onmogelijk lijkt, is in 2007 en 2009 al met succes bereikt, toen representatieve steekproeven van Europese burgers in Brussel bijeenkwamen om samen te beraadslagen in tweeëntwintig talen.
Een door alle EU-regeringen in 2018 gesteunde opiniepeiling zou kunnen voortbouwen op de verschillende scenario’s die voorzitter Juncker voor de toekomst van Europa heeft ontwikkeld. Na het overleg zouden de verzamelde gegevens kunnen worden besproken door denktanks, maatschappelijke organisaties, beleidsmakers en politieke partijen om belangrijke beleidskeuzes te maken in de aanloop naar de parlementsverkiezingen in 2019.
Als we willen voorkomen dat we het vuur van de publieke frustratie aanwakkeren door een ongecoördineerd debat te organiseren waaraan slechts enkele staten deelnemen, op een moment dat de EU voor strategische keuzes staat, kunnen de heer Macron en zijn collega’s een beproefd instrument van de deliberatieve democratie gebruiken. Het is hoog tijd om alle standpunten over Europa in één ruimte samen te brengen en de volkeren van Europa te laten uitspreken wat ze echt denken over hun gemeenschappelijke toekomst.
Oorspronkelijk gepubliceerd in Le Monde.
James Fishkin (directeur van het Center for Deliberative Democracy aan Stanford University) stelde in 1988 de eerste deliberatieve peiling voor. Stephen Boucher (organisator van Tomorrow’s Europe) is de auteur van ‘Petit manuel de créativité politique – Comment libérer l’audace collective’ (Editions du Félin).
